Tüm ülkeler için önemli bir sorun olan bölgeler arası gelişmişlik farkının çeşitli kalkınma modelleri ile asgariye indirilmesi konusundaki çabalar kalkınma hedefleri için oldukça stratejik bir alanı oluşturuyor. Bölgeler arası kalkınma farkının ve eşitsizliğinin minimal düzeylere çekilmesi anlamı taşıyan “düal ekonomik yapının giderilmesi” bölgelerin bütünleşmesini sağlayan yegane yöntem sayılabilir. Bu sayede ülke düzeyinde büyük kentler üzerindeki göç, istihdam ve üretim baskısının azalacağı da bir gerçek. Düal ekonomik yapı olarak ifade edilen sorunsal ; bir tarafta kalkınmış bölgeler ve diğer yandan tam tersi geri kalmış bölgeler yapılanmasının aşılarak tüm bölgelerin ortalama eşit seviyelere getirilmesi sonucu hedeflenmektedir. Bu sorun da daha çok bölgesel kalkınma modelleri ile giderilebileceğini yazımızın içeriğinde anlatmaya çalışacağız .
Kalkınmış ve bu sayede bölgesel geri kalmışlıktan kaynaklı eşitsizliklerinin giderildiği ülkelerin aynı zamanda katma değerle oluşan ulusal kaynaklarını daha optimal kriterlere uygun değerlendirdiklerini söyleyebiliriz. Bütçe gelirlerinin bölgesel ihtiyaç verilerine göre selektif dağıtıldığı bu sistemde teknolojik yeniliklerin bir çözüm olarak kullanıldığı görülmüştür. Aynı zamanda kıt olan ekonomik kaynakların verimli kullanılması sayesinde kamu kaynaklarında israf, ihtiyaç olmayan yatırımlara kaynak ayırımı ve bütçe açıkları gibi finansal sorunların da aşılması sağlanmaktadır.
Kalkınma kavramı ile ülkelerin ekonomik, siyasi ve toplumsal yapısının dönüştürülerek insanların maddi ve manevi yönden ilerlemesi sağlanmaya çalışılır. Kişi başına düşen milli gelirin artması, iş bulunabilirlik imkanlarının çoğalması her ne kadar ekonomik büyümeyi ifade etse bile asıl sosyal ve yapısal değişim ideal kalkınmayı ifade etmektedir. Günümüzde bölgesel ekonomi politikaları çeşitli amaçları gütmektedir. Bu amaçların başında büyüme odaklı teknolojik yeniliklerin meydana getirilmesi ve geliştirilmesidir. Yüzyılımız teknoloji olmadan bölgesel gelişmenin artık olamayacağı gerçeği ile anlam bulmaktadır. Avrupa'da teknolojik büyüme sayesinde özellikle Güney Batı İngiltere, Galler, Katalonya ve Batı Yunanistan endüstriyel bölgeleri yaratılarak gerçek bir bölgesel kalkınma modeli oluşturulmuştur. Bu bölgeler şu anda Avrupa'nın kalkınma yolunda attığı örnek girişimler olarak görülmektedir.
Oluşturulan endüstriyel bölge modelleri ile özellikle yabancı yatırımcı teşvik edilerek bu bölgeler cazip hale getirilmiştir. Her ne kadar bu bölgeler Silikon Vadisi şeklindeki ileri teknoloji kullanan firma yatırımları olsa dahi bu model oldukça ufuk açıcı.
Bölgesel ekonomik kalkınma modelinin Şırnak ilimiz için geçerli olmasını sağlayan unsurları tartışmak gerekiyor. Şırnak’ta ekonominin verimliliğini ve etkinliğini belirleyen temel faktörler bulunmaktadır. Bunların başında ; ilin stratejik anlamda Türkiyenin ortadoğu'ya açılan kapısı olması, petrol üretim hacmi, işgücü potansiyeli, geniş ve verimli tarım alanları ve madencilik potansiyeli en önemli faktörler. Bu dinamiklerin gözetilerek 5 yıllık bir master kalkınma planı ile ekonominin yanında sürdürülebilir yapısal ve sosyal değişim gerçekleştirilmesi oldukça kritik bir eşiği ifade ediyor. Bu sayede hep eleştiri konusu olan dengesiz olan bölgeler arası olumsuz ekonomik yapıyı değiştirmenin önü açılacaktır.
Dünyada uygulanan diğer ekonomik kalkınma modelinden biri olan “kalkınma ajansları” önemli bir kurum olarak karşımıza çıkmaktadır. Yukarıda dile getirilen Avrupa'daki teknolojik büyüme modelinin de kalkınma ajansları sayesinde olduğu görülmektedir. Bu ülkeler 1960’lı yıllar ile birlikte bölgesel büyüme kutbunu oluşturan ilk adımı kalkınma ajansları ile yapmışlardır. Her ne kadar bizde de son 20 yıllık süreçte kalkınma ajansları adımları tüm bölgeler bazında yapılmış olsa bile Avrupadaki yapılanmaları oldukça farklı bu ajansların. Avrupa'da Bölgesel kalkınma ajansları, merkezi hükümetten bağımsız bir idari yapıda sınırları çizilmiştir. Bu sayede bürokrasiden arınmış ve daha esnek kararlar ile bölgesel kalkınma çabasına destek verilmiştir..
Avrupa dışındaki ülkelerde görülen daha çok merkezi hükümet kontrolündeki kalkınma ajansı yapılanması verimli özelliklerden uzak bir yapı sergilemektedir. Bizdeki ajansların da yerel dinamikler ile daha çok işbirliği yaparak bölgenin ekonomik ve yatırım dinamiklerine uygun bir yapılanma sergilemeleri pozitif sonucu daha çok anlamlı hale getirecektir. Bu ajansların kamu destekli bir yapılanmayla ; bölgesel alanda ekonominin verimliliğini ve etkinliğini belirleyen temel faktörlere hakim olan çevresel dinamiklerin domine olduğu modelleri oluşturması gerekiyor. Yerel ekonomik ve yatırımcı dinamiklerin daha etkin olması formatıyla bölgesel kalkınma ajansları kendi bölgesel ihtiyaçları için daha doğru adımlar atacaktır.
Bu anlamda ilimizin de içerisinde bulunduğu ve Şırnak, Batman, Mardin ile Siirt illerimizin oluşturduğu Dicle Kalkınma Ajansının yeni bir yapılanmayla ortaya koyacağı etkin çalışma bu bölgenin kalkınma kaderini etkileyecektir.
Yerel dinamiklerin hakimiyetindeki bölgesel ajanslar yeni bir yapılanmaya tabi tutulmalıdır.
